Procedure

Het Nieuwe Instituut ondersteunt het jaarlijkse fellowship als voornaamste partner en host. Daarnaast wordt het gedragen door samenwerkingen met het Amsterdam Museum, De Appel, Stedelijk Museum Amsterdam en Kunstinstituut Melly. In de periode tussen de aankondiging van de open call op 25 mei 2021 en het verstrijken van de deadline op 4 juli hebben Het Nieuwe Instituut en Tilting Axis tien inzendingen ontvangen die voor toekenning van het fellowship in aanmerking kwamen. De oproep werd beantwoord door kandidaten uit verschillende delen van de regio, waaronder Aruba, Cuba, Guadeloupe, Trinidad en Tobago, de Bahama’s en Suriname.

Alle inzendingen werden beoordeeld door een commissie bestaande uit:

• Holly Bynoe, onafhankelijk curator en medeoprichter van Tilting Axis
• Aric Chen, artistiek en algemeen directeur van Het Nieuwe Instituut
• Annalee Davis, beeldend kunstenaar, oprichter en directeur van Fresh Milk, en medeoprichter van Tilting Axis
• Sofía Hernández Chong Cuy, directeur, en Jessy Koeiman, programmamaker Collectief Leren bij Kunstinstituut Melly
• Charl Landvreugd, Hoofd Onderzoek & Curatorial Practice bij het Stedelijk Museum Amsterdam
• Imara Limon, curator moderne en hedendaagse kunst en programmamaker bij het Amsterdam Museum
• Marina Otero Verzier, Director of Research, Het Nieuwe Instituut
• Mark Raymond, Director of the Graduate School of Architecture at the University of Johannesburg in South Africa and the current Plym Distinguished Visiting Professor at the University of Illinois at Urbana-Champaign (Spring 2021)
• Monika Szewczyk, directeur van De Appel

De voorstellen werden geëvalueerd op grond van de manier waarop kandidaten zich tot het thema van de oproep verhouden en hun aantoonbare belangstelling voor de onderzoeksgebieden, praktijken en organisaties die in de call werden genoemd. Vier kandidaten belandden op de shortlist en werden daarop uitgenodigd voor een online vraaggesprek met leden van de commissie op 15 juli. Na afloop van die interviewronde besloot de commissie om Fernando Martirena het fellowship toe te kennen. De andere mededingers op de shortlist waren A k u z u r u (Trinidad en Tobago), Sonja Dumas (Trinidad en Tobago) en Dr Ian Bethell Bennett (de Bahama’s).

Algemene opmerkingen

De juryleden waren ervan onder de indruk hoe actueel en relevant de ingestuurde projecten waren en van de deskundigheid en ambitie die de kandidaten lieten zien. De inzendingen waren opvallend gevarieerd: van installaties en architectonische ontwerpen liepen de gekozen media en methodologieën via performances, workshops en archiefonderzoek verder uiteen tot aan vormen van publieksparticipatie en activisme. De projecten weerspiegelen los van elkaar en samen de vindingrijkheid en kracht van het werk van kunstenaars en denkers in het Caribisch gebied.

Het deed de commissie deugd dat alle vier de taalgebieden van de regio vertegenwoordigd waren. Inzendingen gingen in op dringende vraagstukken van dit moment, zoals klimaatverandering, kolonialisme en de/kolonisatie en op meer universele thema’s als de architectuur van de natuur, rituelen, mythen en het paradijs.

Nadere bespiegelingen

Na afloop van deze tweede open oproep bezinnen Het Nieuwe Instituut en Tilting Axis zich in samenspraak met de partnerinstellingen op de vraag hoe dit type samenwerking kan worden doorgetrokken door de hele Caribbean en daar voorbij. In het vervolg willen zij niet alleen de huidige bewoners erkennen in het fellowshipprogramma, maar ook de geschiedenis van de landen en gemeenschappen die er deel van zijn en de Caribische diaspora’s over de hele wereld.

Opmerkingen bij de geselecteerde inzending

De Cubaanse Fernando Martinera en Anadis González zullen het fellowship gebruiken om meer kennis te verzamelen over uitingsvormen van wat hij typeert als de ‘architectuur van de wreedheid’ en om voorbeelden te vinden van bouwkunst die zich daar juist tegen verzet.

De selectiecommissie vindt het voorstel relevant en samenhangend en oordeelt dat het de open call op een overtuigende manier beantwoordt. De inzending drukt uit hoe de beperkende bureaucratie en moeilijkheden in Cuba zich tot architectuur verhouden. De jury is geboeid door Martinera’s belangstelling voor het politieke karakter van architectuur, zoals die onder meer naar voren komt in zijn zoektocht naar alternatieve benaderingen en interpretaties van de lokale uitdagingen van bouwkundigen in Cuba, de rest van het Caribisch gebied en elders. Hij lijkt de vormen van samenwerking, solidariteit en betrokkenheid die het fellowship biedt ten volle te benutten. Hij ambieert de aanleg van een gedeelde databank en wil gedurende de looptijd een reeks collages, maquettes, handboeken en teksten maken. Voor een breder begrip van de politieke implicaties van bouwkunde en andere sociale ingrepen in de ruimte hoopt Martinera zich intensiever te kunnen verdiepen in archieven op dat gebied. In dat streven weerklinkt de interesse van verschillende fellowship-partners in het openstellen van hun archieven, collecties en ruimtes om ze aan nauwgezet kritisch onderzoek en herinterpretatie te onderwerpen.

Toen hij van de jury hoorde dat hij geselecteerd was, reageerde Fernando Martinera met het volgende statement:

“Iedere stad, ieder landschap, heeft z’n eigen conflicten, die overal steeds meer op elkaar beginnen te lijken. Architectuur reageert pas tegen de tijd dat ze alweer zijn bijgelegd of vergeten op latente conflictsituaties: altijd te laat. Bouwkunst vormt de laatste representatie van de economische of politieke machtsspelletjes die om een grondgebied worden uitgevochten. Onder invloed van Antonin Artauds manifest over zijn Théâtre de la cruauté [het theater van de wreedheid], hoop ik met mijn onderzoek naar de architectuur van de wreedheid een verzameling kennis aan te leggen over uiteenlopende manieren waarop wreedheid in hedendaagse architectuur tot uiting komt en voorbeelden te vergaren van hoe deze zich er juist tegen verzet. Zo schets ik, vanuit een poëtisch en persoonlijk standpunt, dystopische maar reële waanvoorstellingen van de stad Havanna en het politieke personage van de architect als een bediende.

Ik grijp de geweldige kans die het Tilting Axis Fellowship mij biedt aan om te onderzoeken hoe mijn stad er op het moment aan toe is en om de vele snijvlakken van architectuur en politiek wereldwijd te bestuderen.

Vervolgens hoop ik een enscenering te kunnen maken waarin niet alleen over architectuur gesproken wordt, maar die de discipline in staat stelt om voor zichzelf te spreken. Dat moet lukken dankzij de toegang die ik krijg tot de bibliotheken en archieven van de betrokken partners en de interviews en studietijd die ik van hen krijg. Het eindresultaat wordt een serie ideeën die ik vastleg in werken waarvoor ik me laat inspireren door de kunstenaarsboeken die Ulises Carrión in de Jaren zeventig in Amsterdam maakte. Ik ben immens dankbaar voor deze kans, die ik zie als een geschenk en een uitdaging.”